İntensiv yağıntıların və sel sularının Goranboy və Göygöl rayonlarında su mənbələrinə vurduğu ziyanın fəsadları aradan qaldırılır.Hazırda su mənbələrində infiltrasiya qurğusunun təmizlənməsi işləri intensiv qaydada davam etdirilir.

Son günlər müşahidə olunan intensiv yağıntılar və sel suları Goranboy və Göygöl rayonlarında şəhər mərkəzlərini və bəzi kəndləri içməli su ilə təmin edən Ballıqaya, Bənövşəli və Kürəkçay mənbələrinə ciddi ziyan vurub. İyunun 22-də sel nəticəsində Qaraçay çayından gələn ağac qırıntıları, daş və lil Ballıqaya sutəmizləyici qurğusunun infiltrasiya sahəsini bərk kütlə ilə doldurub və qurğuda emal prosesi tam dayanıb. Qısa müddətdə qurğuda təmizləmə işləri aparılaraq suyun verilişi bərpa olunsa da, iyunun 25-də selin təkrarlanması emal prosesinin yenidən dayanmasına səbəb olub. Nəticədə, Goranboy, Naftalan və Xocalı sukanal sahələrinin bu mənbədən qidalanan yaşayış məntəqələrinə içməli suyun verilməsi dayandırılıb. “Azərsu” ASC tərəfindən əraziyə xüsusi texnika və maşınlar cəlb olunaraq təmir-bərpa işlərinə başlanılıb. Artıq qurğunun bir hissəsi təmizlənib. Goranboy, Naftalan şəhərlərinə və Ağcakənd qəsəbəsinə, eləcə də bir sıra kəndlərə içməli suyun verilməsi qismən bərpa olunub.

Sel və daşqınlar Göygöl şəhərini və ətraf kəndləri içməli su ilə təmin edən Kürəkçay və Bənövşəli mənbələrinə də ziyan vurub. Selin gətirdiyi lil və bərk maddələr qurğularda emal proseslərinin dayanmasına səbəb olub. Hazırda mənbələrdə təmir-bərpa işləri davam etdirilir. Artıq Bənövşəli mənbəyinin fəaliyyəti bərpa edilib, Kürəkçay mənbəyində isə işlər davam etdirilir.

“Azərsu” ASC sədrinin birinci müavini Teyyub Cabbarov, “Sutikinti” Müəssisəsinin, regional sukanal idarələrinin nümayəndələri su mənbələrinə baxış keçiriblər. Sel nəticəsində hidrotexniki qurğulara dəymiş ziyanın müəyyənləşdirilməsi və aradan qaldırılması ilə bağlı işçi qrupu yaradılıb. Əhalinin içməli suya olan tələbatını ödəmək üçün hər iki rayona sudaşıyan nəqliyyat vasitələri səfərbər olunub və mənbədə emal prosesi bərpa olunana qədər sakinlər maşınlarla daşınan su ilə təmin olunacaqlar.

Müdafiə Nazirliyinin hərbi hissələrinə gizirlərin həqiqi hərbi xidmətinə könüllü daxil olmaq arzusunda olan müddətli həqiqi hərbi xidmətini başa vurmuş, tam orta təhsilli, 28 yaşınadək vətəndaşlar avqust ayının 8-dən sentyabr ayının 10-dək müvafiq sənədlərlə birlikdə Azərbaycan Ordusunun Təlim və Tədris Mərkəzində (AO TTM) fəaliyyət göstərən qəbul komissiyasına müraciət edə bilərlər.

Bu barədə Müdafiə Nazirliyindən məlumat verilib.

Müraciət etmiş vətəndaşlar hərbi xidmətə yararlılıq dərəcələrinin müəyyən edilməsi məqsədilə Müdafiə Nazirliyinin Hərbi Həkim Komissiyasına göndərilir və hərbi xidmətə yararlı hesab edilmiş şəxslər qəbul imtahanlarına buraxılır.

Fiziki hazırlığı, ümumi bilik səviyyəsi, düşünmə qabiliyyəti, peşə maraqları, ünsiyyət qurmaq və qərar qəbuletmə bacarıqları, həmçinin fərdi-psixoloji və digər keyfiyyətlərinin öyrənilməsi məqsədilə keçirilən imtahanları müvəffəqiyyətlə vermiş namizədlər “Gizir hazırlığı kursu”na qəbul edilirlər.

Kursu müvəffəqiyyətlə başa vuran vətəndaşlarla 5 (beş) il müddətinə bağlaşma bağlanır və onlar ixtisaslarına uyğun müvafiq vəzifələrə təyin olunurlar.

Namizədlər AO TTM-də fəaliyyət göstərən qəbul komissiyasına müraciət edərkən aşağıdakı sənədləri təqdim etməlidirlər:
– kursa qəbul olunmaq barədə ərizə (qəbul komissiyasının sədrinə);
– şəxsən yazılmış tərcümeyi-hal, əlyazma ilə 1 nüsxədə və çap edilmiş 2 nüsxədə;
– xidmət (iş və ya təhsil) yerindən xasiyyətnamə;
– tam orta təhsil haqqında sənədin notarial qaydada təsdiq edilmiş surəti – 2 nüsxədə;
– doğum haqqında şəhadətnamənin və şəxsiyyət vəsiqəsinin notarial qaydada təsdiq edilmiş surətləri – 2 nüsxədə;
– nikah haqqında şəhadətnamənin notarial qaydada təsdiq edilmiş surəti (evli olduqda) – 2 nüsxədə;
– uşaqların doğum haqqında şəhadətnamələrinin notarial qaydada təsdiq edilmiş surətləri (uşaq olduqda) – 2 nüsxədə;
– evlər idarəsindən və ya yerli icra hakimiyyəti orqanlarından ailə tərkibi və yaşayış yeri haqqında arayış – 2 nüsxədə;
– 8 ədəd rəngli fotoşəkil (baş geyimsiz, anfas, 6 ədəd 3×4 sm və 2 ədəd 4,5×6 sm ölçüdə);
– psixoloji, nevroloji, narkoloji, vərəm və dəri-zöhrəvi dispanserlərdən (kabinetlərdən) qeydiyyatda olub-olmaması barədə arayışlar;
– qeydiyyatda olduğu poliklinikadan sağlamlıq haqqında arayış;
– qeydiyyatda olduğu poliklinikadan son 5 (beş) ildə infeksion xəstəliklərlə bağlı müraciət edib-etməməsi barədə arayış;
– hərbi biletin surəti (notarial qaydada təsdiq olunmuş) – 2 nüsxədə.

Qeyd edək ki, nazirlik məhkumluğu olan hərbi vəzifəlilərin “Gizir hazırlığı kursu”na qəbul üçün müraciət etməmələrini xahiş edib.

Bakının Sabunçu rayonu, Sabunçu qəsəbəsində orta məktəb binasında yanğın başlayıb.

“112” qaynar telefon xəttinə Sabunçu qəsəbəsində orta məktəb binasında yanğın olması barədə məlumat daxil olub. Məlumatla əlaqədar FHN-nin Dövlət Yanğından Mühafizə Xidmətinin yanğından mühafizə bölmələri çağırış üzrə cəlb olunub.

Hazırda yanğınsöndürmə işləri davam etdirilir.

Əlavə məlumat veriləcək.

***

Fövqəladə Hallar Nazirliyi Sabunçuda məktəb binasında baş verən yanğın barədə məlumat yayıb.

Bildirilib ki, hazırda yanğınla mübarizə tədbirləri davam edir. Yanğının söndürülməsinə müşahidə olunan güclü külək və məktəbin dam örtüyünün bəzi yerlərdə taxta konstruksiyalardan ibarət olması mane olur. İnsan həyatı və sağlamlığı üçün hər hansı təhlükə yoxdur.

Əlavə məlumat veriləcək.

***

Bakı şəhəri, Sabunçu rayonu, Sabunçu qəsəbəsində orta məktəb binasında baş vermiş yanğın Fövqəladə Hallar Nazirliyi Dövlət Yanğından Mühafizə Xidmətinin qüvvələri tərəfindən söndürülüb.

Müşahidə olunan güclü küləyə, habelə məktəbin mərtəbəlarası örtüyünün bəzi yerlərdə taxta konstruksiyalardan ibarət olmasına baxmayaraq, yanğınsöndürənlər tərəfindən görülmüş təcili və təxirəsalınmaz tədbirlər sayəsində yanğının daha geniş əraziyə yayılmasına imkan verilməyib.

Yanğın nəticəsində ümumilikdə təxminən 1100 kv.m sahəsi olan dam örtüyünün 700kv.m hissəsi və 2 sinif otağı yanıb, digər sinif otaqları və dam örtüyünün qalan hissəsi yanğından mühafizə olunub.

Baş Narkotiklərlə Mübarizə İdarəsinin əməkdaşları tərəfindən son günlərdə 32 narkotacir tutulub, onlardan 90 kiloqram narkotik maddə aşkar edilib.

Paytaxt və bölgələrdə son 25 gündə keçirilən əməliyyatlarla sosial şəbəkələr vasitəsi ilə vətəndaşları narkokuryerliyə cəlb edən və onlayn yolla satış həyata keçirən mütəşəkkil dəstənin daha 32 üzvü saxlanılıb. Onlardan 90 kiloqram narkotik vasitə və psixotrop maddə, 2815 ədəd psixotrop tərkibli həb və 75 ədəd kultivasiya edilərək yetişdirilən çətənə kolu aşkar edilib.

Yardımlı, Masallı, eləcə də paytaxtın Qaradağ rayonlarındakı əməliyyatlar zamanı Amid Ağayev, İbrahim Ələsgərov, Mais Əliquliyev və tanışı Hüseyn Məmmədov tutulublar. Bu şəxslərdən, idarə etdikləri avtomobillərdən, eləcə də yaşadıqları evlərdən ümumilikdə 47  kiloqram yüksək təsiredici narkotik maddə, o cümlədən 28 kiloqram heroin, 8 kiloqram metamfetamin, 7 kiloqram tiryək, 4 kiloqram marixuana, psixotrop tərkibli həblər, elektron tərəzilər, narkotik vasitələrin satışından əldə etdikləri pul vəsaitləri və onlayn satış zamanı istifadə etdikləri plastik kartlar aşkar edilib. Adları çəkilən 4 nəfər qaçaqmalçılıq yolu ilə ölkəyə gətirilən külli miqdarda narkotik vasitələri Azərbaycan ərazisində qəbul edərək satışını təşkil etməli imişlər. Onların məqsədi narkotik vasitələri satmaqla yanaşı, sosial şəbəkələrdə müxtəlif videoşantaj, narkotik vasitə istifadəçilərinə “qayğı” göstərmək və pulsuz narkotik vasitə təklif etmək yolları ilə iradəsi zəif olan şəxsləri narkokuryerliyə cəlb etmək olub.

Baş İdarənin paytaxt, eləcə də Respublikanın digər bölgələrindən həyata keçirdiyi əməliyyatlar zamanı narkotik vasitələrin satışını təşkil edən daha 28 nəfər saxlanılıb. Onlardan 43 kiloqram heroin, metamfetamin, elektron tərəzilər, ekstazi, metadon həbləri, narkotik vasitələrin onlayn satışı, həmçinin pul dövriyyəsini təşkil etmək üçün istifadə olunan plastik kartlar aşkar olunub.

Faktlarla bağlı Cinayət Məcəlləsinin müvafiq maddələri ilə cinayət işləri başlanılıb, narkotiklərin qanunsuz dövriyyəsində təqsirli bilindikləri üçün saxlanılan şəxslərin hər biri barəsində məhkəmələrin qərarı ilə həbs qətimkan tədbirləri seçilib.

Fövqəladə Hallar Nazirliyinin Tikintidə Təhlükəsizliyə Nəzarət Dövlət Agentliyinin mütəxəssisləri tərəfindən Gəncə şəhəri, Ş.İ.Xətai prospektində vətəndaş Kərimov Kamil Elbrus oğlu tərəfindən müvafiq icazəverici sənədlər olmadan avtoservis məntəqəsinin tikintisinin aparılması faktı aşkar edilib.

FHN-dən verilən məlumata görə, göstərilən məsələ ilə əlaqədar FHN Tikintidə Təhlükəsizliyə Nəzarət Dövlət Agentliyi tərəfindən həyata keçirilən tədbirlər nəticəsində qanunsuz tikinti işləri dayandırılıb və obyekt nəzarətə götürülüb.

Könül Cəfərli ilə “Peşəkar həkim” layihəsinin növbəti qonağı “Olimp Hospital”ın direktoru, yüksək ixtisaslı qastroenteroloq-hepatoloq, invaziv endoskopist Aqil Ağakişiyevdir. Müsahibimiz qaraciyər sirrozu  haqqında suallarımızı cavablandırıb.

“Qafqazinfo” müsahibəni təqdim edir:

Arayış

Peşəkar qastroenteroloq-hepatoloq, invaziv endoskopist Aqil Ağakişiyev 2009-cu ildə Azərbaycan Tibb Universitetini bitirib. 2007-2008-cu illərdə Türkiyə Respublikasının Hacettepe Unversitetində, 2009-2010-cu illərdə 3 saylı Şəhər Klinik Xəstəxanasında qastroenterologiya üzrə ixtisasartırma kursları, 2010-2013-cü illərdə Qaziantep Universitetində qastroenterologiya-hepatalogiya üzrə üst ixtisas təcrübəsi keçib. O, Avropa Qaraciyər Araşdırmaçılar Cəmiyyətinin (EASL), Asiya-Sakit Okean Ölkələri Qaraciyər Araşdırmaçılar Cəmiyyətinin  (APASL) üzvüdür. Böyük Britanya, İspanya, Fransa, İtalya, Hollandiya, Avstrya, Almaniya, Polşa, Yunanıstan da daxil olmaqla dünyanın 20-dən çox ölkəsində keçirilmiş beynəlxalq konfrans və təlimlərdə iştirak edib.

Dr. Aqil Ağakişiyev Hepatit (B,C,D) virusları, qaraciyər sirrozu, mədəaltı vəzi, öd kisəsi və öd yolları xəstəlikləri,  Kron xəstəliyi, ülseratif kolit (xoralı kolit) kimi bütün növ mədə-bağırsaq xəstəliklərini beynəlxalq protokollar əsasında yüksək peşəkarlıqla müalicə edir. Eləcə də endoskopiya, kolonoskopiya, qaraciyər biopsiyası, polipektomiya, qida borusu varis bant liqasiyası, mədə qanaxmalarının endoskopik müalicəsi (APC, klips, skleroterapiya), EUS (Endoskopik Ultro Sonoqrafiya), EMR (Endoskopik Mukozal Rezeksiya), ESD (Endoskopik Submukozal Diseksiya), ERXP (Endoskopik Retorqrad Xolongiyo Pankreatoqrafiya) – öd kanalında yaranan xəstəliklərin müasir diaqnostikası və müalicəsində tətbiq edilən xüsusi əməliyyat da daxil olmaqla bir sıra tibbi prosedurları uğurla icra edir.

Dr. Aqil Ağakişiyev 2013-2015-ci illərdə “MediStyle Hospital”ın həkim-qastroenteroloqu, 2015-2019-cu illərdə “Avrasiya Hospital”ın həkim-qastroenteroloqu, şöbə müdiri, 2019-2021-ci illərdə “Ege Hospital”ın həkim-qastroenteroloqu, baş həkimi kimi çalışıb.

2021-ci ildən “Olimp Hospital”ın direktoru vəzifəsində çalışan Dr. Aqil Ağakişiyev burada da həkim-qastroenteroloq fəaliyyətinə davam edir. 

-Qaraciyər sirrozu nədir?

-El arasında daha çox qaraciyər daşlaşması, bərkiməsi kimi tanınan sirroz qaraciyərin fibrozlaşması nəticəsində yaranan xroniki xəstəlikdir. Qaraciyərin bütün xroniki xəstəlikləri kimi, sirroz da gizli, səssiz formada inkişaf edərək zamanla qaraciyər çatışmazlığına gətirib çıxarır.

-Qaraciyər sirrozu necə yaranır?

-Hər hansı bir səbəbdən, məsələn, hepatit viruslarının təsiri ilə qaraciyərdə iltihablaşma yaranır. Zamanla hüceyrə ölümü artır və qaraciyər  fibrozlaşmağa, yəni bərkiməyə başlayır. İlkin mərhələdə kompanse sirroz əmələ gəlir. Bu nədir? Virus və otoimmun hepatitlər, qaraciyər yağlanması, alkol,  vilson xəstəliyi, sitomeqalovirus və digər infeksiyalar, alkol kimi xarici təsirlərə məruz qalan qaraciyər ilkin mərhələdə özünü bərpa etməyə çalışır və gücə düşdüyü üçün şişməyə başlayır. Bunu qaraciyərin ultrasəs müayinəsi zamanı müşahidə etmək olur. Lakin sirrozu yaradan səbəblər aradan qaldırılmazsa, müəyyən vaxt sonra qaraciyər tamam gücdən düşür, artıq özünü bərpa edə bilmir. Nəticədə xəstəlik daha da ağırlaşmış mərhələyə – dekompanse sirroza keçir. Bu zaman qaraciyər tədricən yığılmağa, bərkiməyə başlayır.

-Bu halda qaraciyər funksiyasını tamamilə itirir?

-İlkin mərhələdə, yəni kompanse sirroz zamanı qaraciyər funksiyasını tamamilə itirmir, özünü kənar təsirlərdən qorumağa çalışır. Lakin gücə düşdüyü üçün hüceyrə ölümü başlayır və orqan 3-5 sm ölçüdə böyüyür. Belə bir hal aşkar edilərsə, müalicə olunmaq zəruridir. Düzgün müalicə ilə sirrozu bu mərhələdə sağaltmaq mümkündür. Çünki hələ funksiyasını tamamilə itirməyib və özünü nisbətən bərpa edə bilir. Lakin pasiyent müalicə almazsa, xəstəlik daha da ağırlaşır, qaraciyər hüceyrələri fibroz toxuması ilə əvəz olunur, fibrozlaşma əmələ gəlir. Böyümüş qaraciyər bu dəfə yığılmağa başlayır ki, el arasında buna qaraciyərin daşlaşması deyilir.

-Qaraciyər sirrozu tamamilə sağalırmı?

-Kompanse sirrozu müalicə ilə tamamilə sağaltmaq olur. Xəstəliyi yaradan səbəbləri aradan qaldıra biləriksə, uzunmüddətli müalicə ilə qaraciyəri tamamilə bərpa etmək mümkündür. Lakin xəstəliyin dekompanse mərhələsində buna nail ola bilmirik və qaraciyər funksiyasını tamamilə itirir. Nə qədər qaraciyəri dəstəkləyən müalicələr təyin etsək də, xəstəliyi yaradan səbəbləri aradan qaldıra bilmədiyimiz üçün orqan özünü bərpa edə bilmir. Belə təqdirdə ən yaxşı halda pasiyenti orqan nəqlinə yönəltməli oluruq. Lakin onu da qeyd edim ki, hər pasiyentdə də orqan nəqli mümkün deyil. Yaş, sosial vəziyyət, xərçəng faktoru kimi bir sıra səbəblərdən bəzi xəstələrə qaraciyər köçürülə bilmir. Belə pasiyentlərə, sadəcə, ömrünü uzada biləcək müalicələr təyin edirik.

-Aradan qaldıra bilmədiyiniz səbəblər hansılardır?

-Hepatit B və C çox asanlıqla müalicə olunan viruslardır. Lakin pasiyent Hepatit D virusuna yoluxubsa, sağalda bilmirik. Düzdür, müasir tibbdə bu virusun müalicəsi ilə bağlı geniş tədqiqatlar aparılır. Lakin hələ ki bir nəticə əldə olunmayıb və günümüzdə Hepatit D-nin müalicəsi yoxdur. Odur ki, bu virusun təsiri ilə yaranan sirrozların da qarşısını ala, qaraciyəri fibrozlaşmadan tam qoruya bilmirik. Sadəcə, dəstəkləyici müalicələrlə qaraciyərə kömək etməyə, ömrünü uzatmağa çalışırıq. Eləcə də başqa müalicəsi mümkün olmayan səbəblərdən yaranan sirrozlarda effekt əldə etmək mümkün olmur.

-Qaraciyər sirrozunun diaqnostikası necə aparılır?

-Bunun üçün bir neçə zəruri təhlillər aparılmalıdır. Ultrasəs müayinəsi (UZİ)  zamanı qaraciyərin və dalağın ölçülərində böyümə, venalarında genişlənmə müşahidə edilərsə, bunu sirrozun əlamətləri kimi dəyərləndirə bilirik. Çünki sirroz zamanı dalaq da gücə düşür və böyüyür. UZİ bizə xəstəliklə bağlı ilkin məlumat verə bilir. Lakin bu, tamamilə yetərli deyil. Sirrozun təyini üçün müəyyən laborator təhlillər aparılır, endoskopiya vasitəsilə qida borusunda varikozların əmələ gəlib-gəlməməsi də yoxlanılır. Çünki varikozların üç mərhələsi var. Varikozların artması portal hipertenziyanın ağırlıq dərəcəsini göstərir. Portal hipentenziya portal venadakı təzyiqin ölçülməsi ilə təyin olunur ki, bu da qızıl standart hesab edilir. Günümüzdə bu sahə üzrə texniki imkanlar məhdud olduğu üçün endoskopiyanın nəticəsinə əsasən portal hipertenzeniyanın ağırlıq dərəcəsi təyin edilir. Eləcə də daha ağır hallarda pasiyenti kompüter tomoqrafiya müayinələrinə də yönəldirik. Bütün bu müayinə və təhlillərin ümumi dəyərləndirilməsi nəticəsində qaraciyər sirrozu təyin olunur.

-Bəs sirrozun əlamətləri nələrdir? Həkimə nə zaman müraciət etməli?

-Sirrozun yaranma səbəbindən asılı olaraq, kompanse sirroz halsızlıq, yorğunluq, iştahsızlıq, çəkinin azalması, hərarətin tez-tez yüksəlməsi, sarılıq, qaşıntı, sidiyin rənginin tündləşməsi, nəcisin ağ rəngdə olması kimi əlamətlərlə özünü büruzə verir. Dekompanse sirroz zamanı isə pasiyentdə kəskin sarılıq, hepatik ensefalopati, vücudun şişməsi, qarın boşluğuna maye yığılması, həzm sistemində olan varikoz damarların qanaması kimi hallar baş verir. Çox vaxt xəstəlik heç bir şikayət olmadan inkişaf edir. Məsələn, müayinə zamanı pasiyentin qarın boşluğunda 5-10 litr maye aşkar olunduğu halda xəstə heç bir şikayətinin olmadığını bildirir. Qaraciyərdəki xəstəliklər bir çox hallarda gizli və səssiz gedir. Odur ki, sirroz əksər vaxt ağırlaşmış mərhələdə aşkar edilir.

-O zaman heç bir şikayəti olmayan hər kəs vaxtaşırı müayinə olunmalıdır?

-Hər kəsin deyil, risk qrupuna daxil olan şəxslərin vaxtaşırı müayinəsi önəmlidir. Məsələn, ailədə kimsədə hepatit varsa, yaxın qohumunu qaraciyər sirrozundan itiribsə, çox alkoqol qəbul edirsə, şəkərli diabet xəstəliyindən əziyyət çəkirsə, uzun müddət xərçəng, revmatoloji  xəstəliklər və infeksiya əleyhinə dərmanlar, antidepresantlar qəbul edirsə, heç bir şikayəti olmadığı halda da qaraciyərlə bağlı müayinələrdən keçməsi tövsiyə olunur.

-Ən ağır sirrozları da müalicə edirsiniz?

-Bəli, ilkin, orta ağır və ağır mərhələlərdə olan sirrozları müalicə edirəm. Bu diaqnozla mənə müraciət edən xeyli pasiyentim var. Qaraciyər sirrozu digər xroniki xəstəliklər kimi, uzunmüddətli müalicə, hər bir xəstəyə fərdi yanaşma tələb edir. İlkin və orta ağır sirrozları dərman müalicəsi ilə sağaltmaq olur. Lakin ağırlaşmış sirrozlarda qaraciyər köçürülməsi göstərişdir.

-Qaraciyər sirrozunun müalicəsində kifayət qədər yaxşı nəticələriniz var.

-Ciddi müsbət dinamika əldə etdiyimiz çox xəstəmiz var. Qeyd etdiyim kimi, ilkin və orta ağır mərhələlərdə sirrozu dərman müalicəsi ilə sağaltmaq mümkündür. Lakin sağalsa da, həkim nəzarətində qalmalıdır ki, xəstəlik fəsadlaşmasın. Ağır sirrozlarda isə orqan nəqli həyata keçirilməlidir. Lakin hər hansı bir səbəbdən qaraciyər köçürülə bilmirsə, dərman müalicəsi ilə davam edirik. Bu müalicə xəstəni sağaltmaq üçün deyil, sadəcə, ömrünü uzatmaq, daha komfortlu yaşaya bilməsini təmin etmək üçündür. Biz beynəlxalq protokollarla müalicə edirik və möcüzə göstərə bilmərik. Ən ağır mərhələdə qaraciyər funksiyasını itiribsə, onu dərman müalicəsi ilə sağaltmaq mümkün deyil.

-Pasiyentlərinizlə həmsöhbət olduq. Əskəriyyətini uzun illərdir müalicə edirsiniz və sizdən çox razıdırlar.

-Xroniki xəstəliklər uzun müddət müalicə tələb etdiyindən pasiyentlərimizlə də illərlə işləməli oluruq. Bəzən hətta dostluqlarımız da yaranır. Toyunda iştirak etdiyim xəstələrim də var (gülür). Xəstənin həkimdən əsas gözləntisi diqqət və düzgün müalicədir. Müsbət nəticə əldə edən pasiyent həkimini dəyişmir və illərlə eyni mütəxəssisə müraciət edir. Mənim üçün ağır, yaxud da yüngül xəstə yanaşması yoxdur. Xəstə xəstədir, hər kəsə eyni məsuliyyət və diqqətlə yanaşmaq, bütün xəstəlikləri ciddi qəbul etmək lazımdır. Bizə müraciət edən hər bir pasiyentə əlimizdən gələn köməkliyi göstərməyə çalışırıq.

Qeyd: Dr. Aqil Ağakişiyev qaraciyər sirrozunu peşəkarlıqla müalicə edən yüksək ixtisaslı mütəxəssisdir. Maraqlananlar həkimlə (055) 260-59-59 mobil nömrəsi və https://hepatoloq.com/ saytı vasitəsilə əlaqə saxlaya bilərlər. Həmçinin https://www.facebook.com/dr.agilagakisiyev feysbuk,  dr.agil_agakisiyev instaqram,  https://www.youtube.com/channel/UC5vPiHxnH13lLTwcsDmesSA yutub hesabları ilə də həkimə elektron müraciət etmək olar.

Məlum olduğu kimi, gələn aydan Azərbaycanda əlillik yeni meyarlarla təyin ediləcək. Nazirlər Kabinetinin Qərarı ilə təsdiq edilmiş “Əlilliyin müəyyən olunması meyarları” bu il iyulun 1-dən qüvvəyə minir. Əmək və Əhalinin Sosial Müdafiəsi Nazirliyinin Əlillik siyasəti şöbəsinin müdiri Sabir Qocayev yeni meyarlarla bağlı “Qafqazinfo”nun suallarını cavablandırıb:

– İyulun 1-dən tətbiq olunacaq yeni meyarlara mətbuatda müəyyən qədər aydınlıq gətirilib. İstərdik ki, bu barədə daha detallı danışasınız. Hansı əsaslı dəyişikliklər olacaq?

– Hazırda qüvvədə olan əlilliyin müəyyən olunması meyarları ilə bağlı sənədə əsasən, 3 dərəcə əlillik müəyyən edilir. Gələn aydan qüvvəyə minəcək yeni əlillik meyarlarında isə yanaşma fərqlidir. 35-100 faiz aralığında orqanizm funksiyalarının pozulması ilə bağlı əlilliyin müəyyən olunması həyata keçiriləcək. Tək yenilik qanunvericilikdə əlilliyə əsas verən bəndlərin sayının artırılması deyil. Yeni sənəddə bu say 4,4 dəfə artırılır. Bu o deməkdir ki, əvvəlki qanunvericilikdə əlillik alması mümkün olmayan insanlar yeni sənədlə əlillik əldə edə biləcəklər. Bu sənədin bir çox üstünlükləri var. İstənilən əlillik dərəcəsindən 15 il əlilliyi olan şəxslərə növbəti dəfə əlillik müddətsiz veriləcək. Məsələn, adam ola bilər ki, 5 il ikinci dərəcə əlil olub, 5 il üçüncü dərəcə olub, 5 il də sağlamlıq imkanları məhdud uşaq olub. İndiki sənədlə buna heç cür müddətsiz əlillik təyinatı aparmaq mümkün deyil. Yeni qanunvericilikdə isə 15 il fərqli dərəcələrdən olsa belə əlilliyi varsa, həmin şəxsə müddətsiz əlillik təyinatı aparılacaq. 

Digər vacib məsələ sağlamlıq imkanları məhdud uşaqlarla bağlıdır. Hazırda ağırlığından asılı olmayan bütün uşaqlara eyni dərəcə tətbiq edilir. Onların hamısı nə qədər ağır xəstə olmasından asılı olmayaraq eyni ödənişi – 200 manat əlilliyə görə müavinət alırlar və 80 manat onlara qulluq edən şəxsə verilir. Yeni meyarlarda bu yanaşma aradan qaldırılır. Uşaqlara da diaqnozdan asılı olaraq ömürlük əlillik təyinatı aparılacaq və ödəniş alacaqlar. 

– İndiyə qədər əlilliyi olan şəxslər də təkrar yoxlamadan keçməlidirlərmi?

– İndiyə qədər əlilliyi olan şəxslərdə təkrar yoxlama aparılmayacaq. Bundan sonra yeni müraciətlər yeni meyarlar əsasında qiymətləndiriləcək. 
Həmçinin şəxsdə olan bir neçə diaqnoz əlillik təyinatında nəzərə alınacaq. Məsələn, A xəstəliyi üzrə şəxsə 40 faiz, B xəstəliyinə görə 80 faiz əlillik verilir. İndiki halda bunları birləşdirib daha ağır dərəcə vermək mümkün deyil. Yeni meyarlarda iki diaqnoz üzrə əlillik təyinatı aparmaq mümkün olursa, onlar birləşdirilir. Ən yüksək dərəcə 10 faiz artırılır, bu zaman ən yüksək müddət hansıdırsa, o seçilir. Həmçinin əlilliyin ən üstün səbəb əlaqəsi seçiləcək. Bu sənəd vətəndaşların sosial müdafiəsinə yönəlmiş sənəddir və müstəqillik tariximizdə ən böyük, əhatəli islahatdır. 

– Yeni meyarların tətbiqindən sonra əlillik təyinatına imkan verən xəstəliklərin sayı nə qədər olacaq?

– Hazırda 152 meyar var. Yeni sənəddə isə bu daha genişdir, meyarların sayı 4 dəfədən çox artırılıb. Bir çox xəstəliklər əvvəlki qanunda yox idi deyə əlillik təyinatı aparıla bilinmirdi. Burada təxminən 650-700 ətrafında meyardan söhbət gedir. 

– Belə aydın olur ki, yeni meyarların tətbiqi ilə əlillik qrupları ləğv olunacaq?

– Bəli, yeni meyarlarda bölgü yoxdur. 35 faizdən başlayaraq 5 faiz-5 faiz artırılmaqla 100 faizə qədər orqanizm funksiyalarının pozulması ilə bağlı əlillik təyinatı aparıla bilər.

– Ödənişlər də ona uyğun aparılacaq?

– Ödənişlərlə bağlı aidiyyəti normativ hüquqi aktlara dəyişiklik edilməlidir. Müvafiq maliyyə əsaslandırılmaları aparılmaqla hökumətə təkliflər hazırlanacaq ki, növbəti mərhələdə ödənişlər də differensiallaşdırılsın. Hazırda birinci qrup əlilliyi olan şəxslərə bütün ödənişlər – təqaüd, müavinət qulluq təqaüdü ilə birlikdə 430 manata yaxın ödəniş edilirsə, yeni meyarlarda bu dərəcəyə uyğun 4-5 addım olacaq. Yəni, 85-90-95-100 faiz. Bunlar ağırlıq dərəcəsinə görə fərqləndiriləcəklər. Növbəti mərhələdə ödənişlərin də faiz dərəcələrinə görə differensiallaşdırılması hazırlanaraq hökumətə təqdim ediləcək. 

İndi kimsə deyirsə, mənim 3-cü qrup əlilliyim var, bundan sonra deyəcək ki, mənim 35 faiz əlilliyim var və ya 40 faiz əlilliyim var. Bu sənəd dünyada olan təcrübə götürülməklə, Azərbaycanda reallıqları nəzərə almaqla hazırlanıb. Son 3 il ərzində üzərində iş aparılıb və 100-ə yaxın normativ hüquqi akta dəyişiklik edilib. 

– Azərbaycanda əlillik təyinatı aparılmış vətəndaşların sayı nə qədərdir və bu sayın nə qədər artacağı gözlənilir?

– Dünyada əlillik sayı ortalama Ümumdünya Səhiyyə Təşkilatının hesablamasına əsasən əhali sayının 10-15 faizi qədərindədir. Bizdə isə bu rəqəm 6 faizdir. Rəqəmin artıb-azalacağını indidən proqnozlaşdırmaq çətindir. Biz bilirik ki, əlillik sistemində sağlamlaşdırma aparılıb, bir sıra əlilliklər ləğv edilib. Tətbiq olunacaq yeni meyarlar əlilliyə əlçatanlığı artıracaq. Həmin sayda da müəyyən qədər artım ola bilər. 

– Qazilərlə qazi olmayan vətəndaşların əlillik təyinatı eynidirmi?

– Hərbçilərin əlillik təyinatı fərqlidir. Əlillik təyinatında qazilərlə mülki şəxslərin fərqləndirilməsi diaqnoza görə aparılmır. Onların fərqləndirilməsi əlilliyin səbəbinə görə aparılır. Məsələn, ikinci dərəcə ümumi səbəbdən əliliyi olan şəxsə sadəcə müavinət verilirsə, hərbi səbəbdən əlil olanlar isə prezident təqaüdü, minik avtomobili, pulsuz evlərin təqdim edilməsi, birdəfəlik sığorta haqqı və s. alırlar. Bir çox imtiyazlar var ki, bunlar mülki şəxslərə tətbiq edilmir. 

Bizdə olan işçi qaydada əldə etdiyimiz məlumata görə, Müdafiə Nazirliyi tərəfindən 5000-dən çox şəxsə şəhadətnamə verilib. Onlardan 3100 nəfərdən çoxuna – 60 faizinə əlillik təyinatı aparılıb. Müdafiə Nazirliyi kimlərə şəhadətnamə veribsə, əksər hissəsinə əlillik təyinatı verilib. Əlillik təyinatına imtina verilmiş qazilərimizin də məsələləri araşdırılır, yeni meyarlarla onların da məsələsinə baxılacaq. Biz Vətən müharibəsi iştirakçılarına bu hüququn təyininə çalışırıq. 

– Əvvəllər əlillik təyinatı ilə bağlı müraciət edib imtina alanlar dəyişiklikdən sonra yenidən müraciət edə bilərmi?

– Biz Vətən müharibəsi qazilərinə münasibətdə bu işi preventiv aparacağıq. Çünki bizim imtina almış qazilərimizin siyahısı bazamızda var. Kimlərin hüququ çatırsa, onları dəvət edəcəyik. İmtina alan vətəndaşlarımız da yenidən müraciət edə bilər və biz yeni meyarlarla dəyərləndirmə apara bilərik. 

– Bəzən qazilər bildirirlər ki, onların müraciətlərinə ədalətli baxılmayıb. Məsələn, ayağı və ya qolu müəyyən hissədən kəsilən şəxslər ömürlük təyinat aparılmamasından şikayətlənirlər. Çünki 5 ildən sonra həmin orqanın yenidən bərpa olunması mümkün deyil. Yeni meyarların tətbiqindən sonra bu problemlər aradan qalxacaqmı?

– Yeni meyarlarda 2 və daha artıq əlilliyə əsas verən hallar olduqda onlar birləşdirilərək daha üstün əlillik dərəcəsi təyin ediləcək. Bəzən indiki halda insanın bir amputasiyası varsa və bir də gözünü itiribsə, qanunvericilik imkan vermir ki, biz bu ikisini birləşdirərək daha yüksək dərəcə verək. Bəzi hallarda əgər amputasiya müddətsiz əlilliyə imkan verirdisə, ona digər daha yüksək dərəcə ilə müddətli əlillik verirdilər. Bundan sonra sadalanan problemlər aradan qalxacaq. Biz elektron informasiya sistemində həm də avtomatlaşdırma ilə bağlı da işlər aparırıq ki, həkimlərin də subyektiv yanaşması olmasın. İstənilən halda geridönməz proseslər müddətsiz olmalıdır. 

Terror səbəbi ilə əlilliyi olanlar – bu da yeni bir səbəbdir. Əvvəllər heç kimə bu səbəbdən əlillik verilməyib. Bu səbəb bir il əvvəl Nazirlər Kabinetinin qərarı ilə siyahıya salınıb. Məqsəd o idi ki, Gəncədə və ya digər şəhərdə terror nəticəsində xəsarət alan insanlara əlillik verildikdə ümumi səbəbdən deyil, terror səbəbi göstərilsin. Beləliklə, biz həm də terror nəticəsində nə qədər insanın əlil olduğunu biləcəyik və onlara ünvanlı xidmət göstərmiş olacağıq. 

Gülnar Əliyeva

Foto-Video: Pərvin Zeynal